Natriumbeperking bij hartfalen.

Upload 1 april 2018.

Algemene Gegevens

AuteursAnnick Haandrikman (Amsterdam UMC, locatie AMC)

Autorisators
Nog geen autorisators.

Stap 1: Ask

AuteursAnnick Haandrikman (Amsterdam UMC, locatie AMC):

Autorisators: Nog geen autorisators.

Klinisch Scenario

Patiënten met hartfalen (NYHA-klasse II t/m IV) zijn vaak kortademig en vermoeid. Ze krijgen voor vochtretentie diuretica die het lichaam moeten recompenseren. Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgen patiënten leefstijladviezen mee t.a.v. natriumbeperking. Deze staan in de richtlijnen van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) en European Society of Cardiology (ESC). De ESC adviseert om natrium te beperken tot minder dan 2400 mg/dag, de NVVC adviseert slechts ‘enige’ natriumbeperking en het vermijden van piekinnames. Het volgen van een natriumbeperkt dieet is niet makkelijk: de patiënt kan niet meer eten wat hij gewend is en moet ook anders leren koken. Binnen het Hartcentrum van het Amsterdam UMC, locatie AMC vroegen verpleegkundigen zich af of een natriumbeperking bij patiënten met hartfalen noodzakelijk is.

PICO

P: Patiënten met hartfalen in NYHA klasse II tot en met IV (Klasse I: kortademigheid alleen bij flinke inspanning, geen symptomen tijdens normale activiteiten. Klasse II: kortademigheid treedt op bij matige inspanning. Klasse III: kortademigheid treedt al op bij geringe inspanning. Klasse IV: kortademigheid in rust.)
I: Natriumbeperking
C: Geen natriumbeperking
O: Het aantal heropnames met hartfalen

De Vraag

Stap 2: Acquire

AuteursAnnick Haandrikman (Amsterdam UMC, locatie AMC):

Autorisators: Nog geen autorisators.

Zoekstrategie

Search: PubMed, Cochrane en CINAHL tot en met 2017. Zoektermen: heart failure, NYHA classification II, III and IV, adults, sodium restriction, dietary sodium intake. Resultaten: 1 randomized controlled trial (RCT)(1) en 3 cohort studies(2),(3),(4)

Stap 3: Appraise

De Methodologie

Methode van onderzoek:
De artikelen zijn beoordeeld met behulp van de Cochrane checklists. Na de kwaliteitsbeoordeling
blijkt dat de gebruikte artikelen van redelijke tot goede kwaliteit zijn.

De Resultaten

NYHA-klasse II: In het onderzoek van Paterna et al.(1)
werden alleen patiënten met NYHA-klasse II
geïncludeerd en gerandomiseerd. De patiëntengroep met een normaal dieet (circa 2800 mg Na/
dag) bleek hierbij een lager risico te hebben op heropname dan de groep met natriumbeperking
(<2000 mg Na/dag). Heropname was 9/118 (7.6%) versus 30/114 (26.3%): Risicoverschil (RV) 18.7%, 95% betrouwbaarheidsinterval (BI) 9.3% tot 28.1%. In de groep met natriumbeperking overleden ook significant meer patiënten binnen een half jaar. Verder bleek er een toename van NT-pro BNP, aldosteron en renine in het bloed. Natriumbeperking kan leiden tot een natriumtekort. Dit leidt tot een verminderd intravasculair volume en compensatie van het lichaam door meer aldosteron en renine te produceren. Deze activatie van het RAA-systeem kan de behandeling met medicatie nadelig beïnvloeden, waardoor patiënten sneller decompenseren en heropgenomen moeten worden. Dat laatste wordt bevestigd in 2 cohort studies.²,³ NYHA-klasse II/III: Doukky et al.² onderzochten het effect van een natriumbeperking bij patiënten uit NYHA-klasse II en III. Het onderzoek met 260 proefpersonen gaf als uitkomst dat een natriumbeperking tot onder de 2500 mg/dag leidde tot een significant hoger risico op overlijden of heropname door hartfalen: 55/130 (42.3%) versus 34/130 (26.2%); hazard ratio (HR) 1.85,95% BI 1.21 tot 2.84. Subgroep analyse liet zien dat dit nadelige effect vooral optrad bij NYHA klasse II, maar dat significantie verdween bij NYHA klasse III. NYHA klasse I/IV: Song et al.³ onderzochten bij 244 patiënten met NYHA klasse I/IV het effect van natriumbeperking lager dan 2000 mg/dag, tussen 2000 en 3000 mg/dag en >3000 mg/dag op
events. Bij NYHA I/II (N=134) hadden patiënten met een natriumintake lager dan 2000 mg/dag een
3.7 keer hogere kans op overlijden en heropname, dan bij een intake tussen 2000 en 3000 mg/dag.
Bij NYHA III/IV (N=110) werd bij een natriumintake van meer dan 3000 mg/dag een 2.1 keer hoger
risico op overlijden en heropname gevonden, dan bij een intake tussen 2000 en 3000 mg/dag.
Lennie et al.(4) onderzochten bij NYHA klasse I/IV het effect van natriumbeperking lager en meer
dan 3000 mg/dag. Bij NYHA I/II (N=139) hebben patiënten met een natriumintake >3000 mg/
dag een 0.44 keer (95% BI 0.20 tot 0.97) lagere kans op overlijden en heropname. Bij NYHA III/IV
(N=163) werd juist een 2.5 keer (95% BI 1.1 tot 5.8) hoger risico gevonden.

Stap 4: Apply

De Conclusie

Een natriumbeperking (<2000 mg Na/dag) bij patiënten met hartfalen NYHA-klasse I/II en een natriumintake van meer dan 3000 mg Na/dag bij NYHA klasse III/IV leidt tot een hoger risico op heropname en overlijden.

Checklist

Nog niet beoordeeld.

De Aanbeveling

• Aanbevolen wordt om de natriumbeperking van de European Society of Cardiology aan te
houden bij patiënten met hartfalen NYHA-klasse III en IV (maximaal 2400 mg Na/dag), maar
niet bij patiënten met hartfalen NYHA-klasse I en II.
• Niveau van bewijs: B

Checklist

Nog niet beoordeeld.

Stap 5: Assess

De Aanbeveling

De gevonden resultaten zijn toepasbaar op de patiëntencategorie binnen onze afdeling. Er wordt op onze afdeling een maximale zoutintake van 2400 mg Na/dag geadviseerd. We zullen dit advies blijven aanhouden bij patiënten met hartfalen NYHA-klasse III/IV, maar niet meer bij patiënten met hartfalen NYHA-klasse I/II. De aanbevelingen worden besproken binnen de afdeling met de cardiologen en ‘hartfalen’ verpleegkundigen.

Checklist

Nog niet beoordeeld.

Bronvermelding

1. Paterna S, Gaspare P, Fasullo S, et al. Normal-sodium diet compared with low-sodium diet in compen- sated congestive heart failure: is sodium an old enemy or a new friend? Clinical science 2008;114:221-230. 2. Doukky R, Avery E, Mangla A, et al. Impact of Dietary Sodium restriction on Heart Failure Outcomes. JACC Heart Failure 2016;4:24-35. 3. Song EK, Moser DK, Dunbar SB, et al. Dietary sodium restriction below 2 gram per day predicted shorter event-free survival in patients with mild heart failure. European Journal of Cardiovascular Nursing. 2014;13:541-548. 4. Lennie T, Song EK, Wu JR, et al. Three gram sodium intake is associated with longer event-free survival only in patients with advanced heart failure. Journal of Cardiac Failure 2011;17:325-330.